Rok 2022 był drugim najgorszym rokiem pod względem pożarów lasów i wielkim ostrzeżeniem przed skutkami zmian klimatu

Rok 2022 był drugim najgorszym rokiem pod względem pożarów lasów

Według nowego sprawozdania dotyczącego pożarów lasów w Europie, na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej w 2022 r., opublikowanego dziś przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji, w 2022 r. pożary objęły powierzchnię blisko 900 000 ha. Odpowiada to w przybliżeniu powierzchni Korsyki. Licząc od 2000 r., kiedy rozpoczęto monitorowanie za pośrednictwem europejskiego systemu informacji o pożarach lasów (EFFIS), rok 2022 jest drugim najgorszym rokiem pod tym względem po roku 2017, kiedy spaleniu uległo aż 1,3 mln ha gruntów.

Trzeci rok z rzędu pożary losów o niespotykanej wcześniej skali powodują poważne szkody dla środowiska i gospodarki UE i przynoszą tragiczne ofiary w ludziach. Chociaż większość pożarów (96 proc.) jest wynikiem działalności człowieka, na ich powstawanie w coraz większym stopniu wpływają też czynniki związane ze zmianą klimatu.

Pożary nie oszczędziły również obszarów objętych programem Natura 2000, rezerwatów różnorodności biologicznej UE, które stanowiły około 43 proc. całkowitej spalonej powierzchni (około 365 000 ha z 900 000 ha ogółem). Według sprawozdania całkowita powierzchnia objętych pożarami obszarów chronionych Natura 2000 w 2022 r. jest najwyższa od dziesięciu lat.

Jest to sygnał ostrzegawczy pokazujący, do czego może prowadzić globalne ocieplenie w nadchodzących latach w miarę wzrostu temperatur i występowania coraz bardziej dotkliwych susz. Dzięki środkom zapobiegawczym wprowadzonym przez UE i jej państwa członkowskie, zwiększonej gotowości i operacjom służb ochrony przeciwpożarowej w 2022 r. udało się ograniczyć liczbę ofiar.

Środki zapobiegawcze muszą być skierowane do wszystkich grup ludności, w tym do mieszkańców wsi mających bezpośrednią styczność z obszarami naturalnymi oraz do rosnącej grupy osób zamieszkujących tereny zlokalizowane na styku miast i dzikiej przyrody, gdzie osiedla znajdują się wśród dzikiej roślinności lub w jej bezpośrednim sąsiedztwie. Większość pożarów powstaje na takich właśnie obszarach, ponieważ są one skutkiem działań człowieka, a jednocześnie dotyka najbardziej zamieszkującą tam grupę ludności.

Dane za 2023 r. pokazują, że do tej pory pożary lasów pochłonęły około 500 000 ha gruntów naturalnych w UE. Największy pojedynczy pożar lasów, jaki odnotowano w tym czasie w UE, wybuchł w pobliżu greckiego miasta Alexandroupolis i objął powierzchnię ponad 96 000 ha. W tym roku znowu byliśmy świadkami groźnych pożarów, które trudno było powstrzymać tradycyjnymi środkami przeciwpożarowymi ze względu na wysokie temperatury, intensywność i szybkość rozprzestrzeniania się. Udało się je ugasić dopiero wtedy, gdy poprawiły się warunki atmosferyczne, co umożliwiło strażakom stłumienie płomieni. Inne krytyczne pożary lasów w UE miały miejsce w Portugalii, Hiszpanii, Włoszech i Grecji.

W ciągu ostatnich trzech lat lasy płonęły w całej Europie, wzdłuż i wszerz kontynentu. Duża częstotliwość i intensywność pożarów w okresie letnim powoduje, że unijne służby przeciwpożarowe stają w obliczu niespotykanych wcześniej zagrożeń pożarowych, sytuacji, w których gaszenie pożarów z powietrza staje się nieskuteczne, a walka z pożarami na ziemi jest trudna lub wręcz niemożliwa. Tego rodzaju niespotykane wcześniej pożary występują nie tylko w Europie, ale i na całym świecie.

Publikacja sprawozdania odbywa się w związku z przedstawieniem przez Komisję aktu o monitorowaniu lasów, który pozwoli uzupełnić istniejące luki w informacjach na temat europejskich lasów i stworzyć kompleksową bazę wiedzy na temat lasów.

Kontekst

Europejski system informacji o pożarach lasów (EFIS) zapewnia zharmonizowane informacje na temat pożarów lasów i ocenia ich skutki w regionie paneuropejskim przy wsparciu służb Komisji. Sieć EFFIS skupia 43 kraje z UE i regionów sąsiadujących, które dostarczają informacji na temat pożarów lasów. Jest to również platforma wymiany dobrych praktyk w dziedzinie zapobiegania pożarom, gaszenia pożarów, przywracania spalonych terenów do stanu pierwotnego i innych działań związanych z ochroną przeciwpożarową.

Od 2015 r. EFFIS jest jednym z elementów usługi w zakresie zarządzania kryzysowego w ramach unijnego programu obserwacji Ziemi Copernicus, który dostarcza informacji na temat planety i jej środowiska zarówno na podstawie monitorowania satelitarnego, jak i danych in situ.

UE kontynuuje prace nad środkami służącymi łagodzeniu skutków pożarów lasów. Strategia UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu ma na celu wspieranie działań zapobiegających nieuniknionym skutkom zmiany klimatu i budowania gotowości na takie skutki. Z kolei strategia leśna UE stanowi podstawę skuteczniejszego zapobiegania pożarom i wzmacniania odporności naszych lasów na zmianę klimatu w oparciu o wytyczne dotyczące zapobiegania pożarom lasów i zwiększoną skalę monitorowania.

W wytycznych wzywa się do zarządzania roślinnością i unikania przechowywania i gromadzenia w terenie paliw, które mogą utrudniać akcje przeciwpożarowe. Zmniejszenie liczby przypadków zaprószenia ognia głównie przez ludzi oraz planowanie krajobrazu i zarządzanie nim to dwa główne kierunki postępowania, które unijni naukowcy uznają za istotne warunki zmniejszenia ryzyka pożarów lasów.

W 2021 r. UE wzmocniła swoje zdolności w ramach Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności, aby zwiększyć liczbę dostępnych środków gaszenia pożarów z powietrza i móc udzielić pomocy służbom krajowym w sezonie pożarowym 2022. W 2022 r. przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen zobowiązała się do podwojenia zdolności przeciwpożarowych w 2023 r. Wzrost zdolności w tym zakresie jest koordynowany przez Centrum Koordynacji Reagowania KryzysowegoUnijnego Mechanizmu Ochrony Ludności.

Wsparcie Wspólnego Centrum Badawczego za pośrednictwem jego systemów wczesnego ostrzegania i monitorowania oraz dostarczanie aktualnych informacji na temat trwających pożarów lasów umożliwia podejmowanie świadomych decyzji dotyczących wysyłania finansowanych przez UE środków powietrznych.

Dodatkowe informacje

Sprawozdanie: Pożary lasów w Europie, na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej w 2022 r.

Europejski system informacji o pożarach lasów (EFFIS)

Wniosek dotyczący aktu o monitorowaniu lasów

Quote